Rulman Sembolleri
Rulmanlar çoğu makinada yataklama amacıyla kullanılan standart makine elemanlarıdır. Hassasiyet, sessiz çalışma, verimlilik gibi sağladığı birçok özellikten dolayı sektörde çok büyük oranda tercih edilmektedir. Rulmanların sağladığı bir diğer özellikse, standart elemanlar olmalarından dolayı, eskime veya bozulma gibi durumlarda birebir aynı özellikte ve boyuttaki rulmanın bulunup makinada yerine yerleştirilmesi imkanıdır. Bu tasarım ve üretim sürecinde tasarımcı ve üreticilerin işini çok büyük ölçülerde kolaylaştırmaktadır.
İstenilen ölçülerde rulmanı bulmanın çok kolay olduğundan bahsettik. Peki bu nasıl olacak? Rulmanlar çeşitli sayı ve harflerden oluşan kodlara sahiptir. Bu kodlar rulmanların kimlik numaralarıdır ve bu sayı ve harflerin ne anlama geldiğini bilmek önemlidir.
İste bu yazıda bu harf ve sembollerin ne anlama geldiğinden bahsedeceğim.
Bu semboller (genellikle) en az dört basamaktan oluşmaktadır. Rulmanın cinsinden ve aşağıda belirteceğim bazı durumlardan dolayı bu basamakların dörtten fazla olduğu durumlar da olmaktadır.
Sembollerde ilk rakam veya ilk harf rulmanlı yatak tipini gösterir.
(0) : Çift sıra eğik bilyalı* (4 rakamlıdır)
1 : Oynak bilyalı (4 rakamlıdır)
2 : Oynak makaralı (5 rakamlıdır)
3 : Konik makaralı (5 rakamlıdır)
4 : Çift sıra sabit bilyalı (4 rakamlıdır)
5 : Eksenel bilyalı (5 rakamlıdır)
6 : Sabit bilyalı (3, 4 veya 5 rakamlıdır)
7 : Eğik bilyalı (4 rakamlıdır)
N, NU : Silindirik makaralı
QJ : Dört nokta yatağı
* “0” yazılmaz
Sembollerdeki son iki rakam, iç çapın belirleyicisidir. İç çap sembolleri çapa göre farklılık göstermektedir.
Not= Burada “d” harfi ile gösterilen değerler rulmanın iç çapını nitelendirmektedir.
- Eğer iç çap d= 20 … 480 mm arasında olan rulmanlı yataklarda, iç çapın beşte biri, iç çap sembolü olarak alınır.
Örneğin; rulmanımızın iç çapının 60 mm olduğunu varsayalım. Bu rulmanın iç çap sembolü 60/5=12 olacaktır. - Eğer iç çap d >480 mm olan rulmanlı yataklarda (Not; bundan sonraki ilk d çap değeri 500 mm’dir. ), iç çapın beşte biri üç rakamlı olacağından, iç çap sembolü “/” ile ayrılarak “mm” cinsinden değeri yazılır.
Örneğin; iç çapı 600 mm olan bir rulmanı ele alalım. Bu rulmanın iç çap sembolü “/ 600 “dür. Görüldüğü gibi mm cinsinden değeri yazıldı. - Eğer iç çap değeri d <20 mm ise farklı bir durum geçerlidir. İç çapı d= 17, 15, 12 ve 10 mm olan rulmanlı yatakların özel sembolü vardır.
d = 17 mm için, iç çap sembolü: 03,
d= 15 mm için, iç çap sembolü: 02,
d= 12 mm için, iç çap sembolü: 01,
d= 10 mm için, iç çap sembolü: 00 dır.
- Eğer iç çap d <10 mm olan rulmanlı yatak ise, iç çap sembolü olarak, çapın “mm” cinsinden değeri, tek rakam olarak yazılır. Yani, iç çapı 5 mm olan bir rulmanlı yatakta, iç çap sembol “5” tir. Bu tarz rulmanlarda semboller üç rakamlı olur.
Çap sembolünün tek veya çift haneli olması önemlidir. Çünkü yukarıda anlattıklarımızdan yola çıkarsak rulmanın sembolünün son hanesi sadece “5” ise bu durum iç çapın 5 mm olduğunu gösterir. Buna karşılık eğer son iki hane “05” ise bu durum iç çapın 25 mm olduğunu gösterir.
Sembollerde, tip ve iç çap sembollerinin arasında kalan, bir veya iki rakam ise ölçü serisini simgeler. Ölçü serisinin iki rakam olması gerekir. Fakat birinci rakam sıfırsa yazılmaz demiştik. Dolayısıyla tek rakam olarak kalır. Yani sembolü “6305” olan rulmanlı yatağın ölçü serisi “02”dir. İlk rakam “0” olduğundan yazılmaz ve ölçü serisi olarak, sadece “2” kalır.
Yukarıda bahsettiğimiz özelliklerin dışında rulmanların sembollerinin sonuna yerleştirilen bazı harfler vardır bu harflerin anlamı ise aşağıdaki tabloda verilmiştir.